Turgutoğulları

Merhabalar değerli okurlar.

Bir önceki yazı dizimizde Konya Sille’de yaşayan Ortodoks Türkler ve Seydişehir’e olan göçlerinden bahsetmiştik.

Bu kez yine bilinmeyen bir konudan, birçok tarihçi tarafından Karamanoğulları’ndan ayrı müstakil bir beylik kabul edilen Turgutoğulları’ ndan bahsedeceğiz.

İlk bölümde Turgutoğulları’ nın siyasi hayatlarını, ikinci bölümde Konya ve ilçelerinde yaptırdıkları eserleri, son bölümde ise Seydişehir ile olan ilişkilerini ve Turgutoğlu Rüstem Bey’i anlatacağız.

Turgutoğulları, Malarzgirt savaşından sonra Anadolu’ya göç eden Oğuz’un Kınık boyundan bir aşirettir. Kutalmış Oğlu Süleyman Şah’ın ordusu ile Anadolu’nun fethine katılarak Konya’nın alınması ile bu civara uç beyi olarak yerleştirildikleri düşünülmektedir.

Turgutoğulları ’ndan bahseden ilk yazılı kaynaklar Dediği Sultan’ın Menakıpnamesi ve Şikari’ nin Karamanname adlı eserleridir. Menakıp ’da Turgutoğulları ’nın Horasan’dan yola çıkarak Konya civarına gelip yerleşmeleri anlatılır.

Siyasi anlamda ise Turgutoğulları’ nın adı ilk kez Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat döneminde Karamanoğulları ile birlikte geçmektedir. Keykubat, Larende - İçel bölgesini elinde tutmak amacı ile Turgut Bayburt Türkmenlerini bu bölgeye yerleştirmiştir.  Daha sonra Karamanoğulları Beyliği’nin kurulması ile Karamanoğlu Mehmet Bey, Konya ve Ankara arasında kalan bölgeyi Turgut ve Bayburt olarak ikiye ayırarak Turgutoğulları’ na vermiştir.

Tarihçilerin ortak görüşü Turgutoğulları’nın Anadolu’da bir beylik hüviyetinde olduğu yönündedir. Ancak Turgutoğulları, Karamanoğulları’nı Selçukluların devamı olarak kabul ettikleri için bağımsız hareket etmemişlerdir. Önceleri yalnızca orduda kumandanlık vazifesini yerine getirirlerken zamanla Karamanoğulları ile karşılıklı kız alıp vererek akraba olmuşlar, Karamanoğulları adına hanedanlık mücadelesi vermişlerdir.  

1386 yılında Karamanoğulları ile Osmanlı arasında savaş dönemi başlar. Osmanlı’nın giderek güçlendiği bu dönemde Turgutoğulları; Eskil, Altınekin, Kadınhanı, Ilgın bölgesinin idaresini elinde tutmuştur. Akşehir, Beyşehir, Seydişehir hattında ise Osmanlı’yı akınlarla tehdit etmişler bu yüzden bölge  Osmanlı- Karamanoğulları arasında sürekli el değiştirmiştir.

Yıllar süren Osmanlı Karamanoğulları mücadelesi 1474 yılında Fatih Sultan Mehmet döneminde son bulmuş Karamanoğlu toprakları tamamen Osmanlı kontrolüne geçmiştir. Karamanoğullarının son bulması ile Osmanlıya tabi olan Turgutoğulları  ‘Atçekenlik’ statüsü ile ayrıcalıklı olmuşlar,  devlete vergi yerine yetiştirdikleri atlardan vermişlerdir. Aileden bazıları ise Karamanoğulları döneminde olduğu gibi yeniden tımar sahibi olmuşladır. Osmanlılara tabi olmak istemeyenler ise bu kez Osmanlı Memluk savaşlarında, Memlukler safında yer almışlar, ardından Şah İsmail’in çağrısı üzerine İran’a göç etmiş Safevi Devleti’nin kuruluşuna öncülük etmişlerdir.

Turgutoğulları; Karamanoğulları’nın yanında Osmanlı ile mücadele ederek isyankâr bir görüntü çizse de kendilerine verilen topraklarda ve Konya’da yaptırdıkları hayır eserleri takdire şayandır. Kendilerini Karaman hanedanı içinde görerek, onların yetişemediği alanları doldurmaya çalışmış, yaptırdıkları hayır eserleri ile toplumun gönlünde yer edinmişlerdir. Konya, Seydişehir, Ilgın, Kadınhanı, Sarayönü gibi merkezlerin yanında kırsal da tekke, zaviye, mescit, cami, dar-ül huffaz ve çeşme gibi yapılar inşa etmişler veya var olan yapıları mal ve mülklerini vakfederek desteklemişlerdir. Yaptıkları eser ve vakfiyelere Osmanlı döneminde dokunulmamış, vakıflarının işlerliği Türkiye Cumhuriyeti’ ne kadar devam etmiştir.

Bir sonraki yazımızda Turgutoğulları’nın bu eserlerini anlatmaya çalışacağız.

Görüşmek dileğiyle…

Muhammed Kemal ERDEM
m_k_erdem@hotmail.com
Fbook/ İnstagram/ Twitter : eski_seydisehir 

Kaynaklar;

Şükrü TAŞDELEN; Turgutoğulları Vakfiyelere göre beylikler dönemi, Yedi Tepe Yayınevi, 2021, sf. 44, 61
Mustafa KAYGISIZ; Turgutoğulları Orta Anadolulun Türkmen beyliği, Çizgi Yayınevi, 2016, sf. 13
Ahmet TAŞGIN; Dediği Sultan ve Menakıbı, Çizgi Yayınevi, 2013, sf. 70,74
Zeki Oral; Turgutoğulları ve Konya’daki eserleri, Çizgi Yayınevi, 2016, Sf. 89, 90
Alâeddin Aköz; Orta Anadolu’da nüfus mücadelesi ve Turgutoğulları, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4  (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 478, 489
Alâeddin Aköz; Turgutoğulları’nın etnik kökeni, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4  (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 508
Doğan Yörük; Turgutoğulları Vakıfları, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4  (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 525, 534
Fatma Akkuş Yiğit; Osmanlı Memluk mücadelesinde Turgutlu ve Varsaklu Türkmenleri, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4  (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 537, 541
Mustafa Akkuş; Kadı sicilleri ışığında  Turgutoğulları Vakıfları, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4  (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 576