Turgutoğulları ve Seydişehir-1

Merhabalar değerli tarih dostları

Önceki yazılarımızda Turgutoğulları’nın siyasi mücadeleleri ile Konya ile ilçelerinde inşa ettirdikleri hayır eserleri ve dar’ül huffazlardan bahsetmiştik. Yazımızın bu bölümünde ise Turgutoğulları ve Seydişehir ilişkisine değineceğiz

Seyyid Harun Veli Camii’ne giden dikkatli gözler mutlaka fark etmiştir. Seyyid Harun Veli Hazretleri’nin kabrinin bulunduğu türbe ve karşısında kızı Halife Sultan’a ait türbenin dışında, mimari özellikleri ve içinde bulunan mermer sandukaları ile diğer iki türbeden ayrılan üçüncü bir türbe daha vardır. Ben yıllardır bu türbede yatan kişilerin Seyyid Harun Veli soyundan olmadıkları halde neden onların yanına defnedildiklerini merak etmişimdir. Buraya defnedilme şerefine erdiklerine göre Seydişehir ve Seyyid Harun Veli  için önemli üstelik halkın teveccühünü kazanmış kimseler  olmalıydılar. Fakat kimlerdi? Belki de yüzyıllardır bu sorunun cevabı tam olarak verilemedi.

Seyyid Harun Veli Camii avlusunda Turgutoglu Rüstem Bey'e ait türbe

 Yüzyıllardır derken mübalağa yapmıyorum. Zira 1555 yılında Seyyid Harun Veli’nin 9.kuşak torunu tarafından yazılan, Seyyid Harun Veli’nin Horasan’dan Seydişehir’e olan yolculuğunu ve Seydişehir’in kuruluş hikâyesini anlatan Seyyid Harun Veli Makalatı’ nda bu türbeden ve içinde bulunanlardan hiç bahsedilmemişti.

 Seydişehir tarihinin temeli bu eser kabul edildiği için, Seydişehir hakkında yazılan diğer tüm eserlerde de bu türbe es geçilmiş veya yanlış anlatılmıştı.  Örneğin 1970 yılında eseri günümüz Türkçesi ile sadeleştirerek yayımlayan merhum Abdurrahman Ayaz, eserde bu türbenin Seyyid Harun Veli’nin kızı Halife Sultan’a ait olduğunu yazmıştı. Muhtemelen bunun gerçekten doğru olduğunu düşünüyor olmalı ki eserin 1977 yılında yapılan ikinci baskısında da bu hata düzeltilmemişti. Belki de yüzyıllardır türbenin gerçekten Seyyid Harun Veli’nin kızı Halife Sultan’a ait olduğu düşünülüyordu.

Ulusal anlamda,  Turgutoğullari diye bir beyliğin varlığından bahseden ilk kişi 1956 yılında merhum Zeki Oral olmuştu. Oral, Konya’da müze müdürlüğü yaptığı yıllarda bölgeyi gezmiş eski mezar ve türbeleri inceleyerek bunu Vakıflar Dergisi’nde makale olarak yayımlamıştı.  Seydişehir özelinde ise bu türbenin Turgutoğulları’na ve Rüstem Bey’ e ait olduğunu yazan ilk kişi 1986 yılında Seydişehir Tarihi adlı eseri ile merhum Mehmet Önder olmuştur. Bu vesile ile merhum Ayaz, Oral ve Önder’i bir kez daha rahmetle anıyorum.

Fakat ne Oral ne de Önder, Turgutoğulları’ nın Seydişehir ve Seyyid Harun Veli açısından öneminden bahsetmemişlerdi .

Türbe içerisinde bulunan tanıtıcı levhada ise yalnızca Rüstem Bey ve içerde sandukaları bulunan kişilerin isimleri yazmakta başka hiçbir bilgi bulunmamaktadır.

Türbe içerisinde Sultan Hatun, Rüstem Bey, Ali Bey, Dürrühant Hatun ve Yusuf Bey'e ait sanduka ve mezar taşları

Şimdi Rüstem Bey türbesini son güncel veriler ışığında anlatmaya çalışalım.

Türbenin kitabesi olmadığı için yapım tarihi tam olarak bilinememektedir. İçerdeki en eski mezar 1422 yılına ait olduğu için türbenin bu tarihte inşa edildiği kabul edilmektedir. Türbe kapısından girince en sol başta bulunan mezar 1422 yılında vefat eden Turgutoğlu Emir Şah Bey kızı Sultan Hatun’a aittir. Sultan Hatun zannedildiği gibi Rüstem Bey’in eşi değil kardeşi veya yakın akrabasıdır. Yani aslında Seydişehir’de Turgutoğulları Beyliği’nin kurucusu Turgut Bey’in torunu olan bir değil iki önemli kişinin kabri bulunmaktadır Rüstem Bey ve Sultan Hatun.

Sultan Hatun’un sağındaki ikinci mermer sanduka 1439 Temmuz ayında vefat eden türbeye adını veren Turgutoğlu Halil Bey oğlu Emir Rüstem Bey’ e aittir. Sandukası üzerinde Bakara, Ali İmran, Mü’min suresinden ayetler ve Şirazlı Sadi’nin Gülistan adlı eserinden alınmış Farsça ve Türkçe beyitler bulunmaktadır.

Rüstem Bey’in yanında ise kendisinden bir ay sonra vefat eden oğlu Ali Bey’in mermer sandukası bulunmaktadır.  Sanduka Bakara Suresi’nin ilk iki ayeti ve Gülistan’dan derlenmiş beyitler ile süslenmiştir. 1520’li yıllara ait belgelerde Seyyid Harun Veli zaviyesinin gelirleri içinde Ali Bey’e hisse ayrılmıştır.  Bu da Ali Bey’in  ve Turgutoğulları’nın Seyyid Harun Veli zaviyesi için önemli olduğunun bir başka ispatıdır. Ayrıca Osmanlı - Karamanoğulları arasında 1386 yılında gerçekleşen Frenk Yazısı savaşında, Karamanoğlu ordusunun sol kanat komutanın adı da Ali Bey’dir. Aynı kişi mi yoksa isim benzerliğimi maalesef kesin bir yargıya varmak bugün için mümkün görülmüyor.

Kaldığımız yerden devam edelim. Türbede Ali Bey’in sandukasının sağında 1428 yıllında vefat eden Rüstem Bey’in kızı Dürrühant Hatun’a ait küçük bir mermer sanduka bulunmaktadır. Sandukasında “Mübarek Şehit” yazan Dürrühant Hatun babasından 11 yıl önce vefat etmiştir. Türbenin en sağındaki küçük mezar ise 1590 yılında vefat eden Turgutoğulları soyundan olduğu düşünülen Yusuf Beye aittir.

Türbeye Manastır ve Çokrağan köylerinden araziler vakfedilmiş. Pazartesi ve Perşembe günleri dört hafızın türbede cüz okumaları şart koşulmuştur. Türbenin bakım masrafları ve hafızların maaşları da bu arazilerden karşılanmıştır.

Sultan Hatun'a ait eşsiz işlemelerle dolu mezar taşı ve şahidesi

Rüstem Bey’in bu türbede yatanlar dışında oğulları Halil Bey ve şehit oğlu Hasan Bey ile torunları Abdurrahman Bey ve Honde Hatun’un mezarları ise Konya Sadreddin Konevi Camii yanındaki Turgutoğlu Türbesi haziresinde bulunuyordu. Mezarlık 1928 yılında kaldırılırken maalesef bu mezar taşları kaybolmuştur.

Turgutogullari açısından Seydişehir’in önemi neydi? Neden ,camisi yanında türbesi olduğu hâlde, Seyyid Harun Veli’nin hayatını anlatan Makalat’tta Turgutogullari’na ve Rüstem Bey’e hiç yer verilmemişti?

Önümüzdeki haftalarda bu sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Yeniden görüşmek dileğiyle.

 

Muhammed Kemal ERDEM

m_k_erdem@hotmail.com

Fbook/ İnstagram/ Twitter : eski_seydisehir / eski_konya

 

Kaynaklar;
Feridun Nafiz Uzluk; Fatih Devrinde Karaman Eyaleti Vakıfları,  Vakıflar Umum Müdürlüğü, 1958, sf 21
Mehmet Önder; Seydişehir Tarihi, Seydişehir Belediyesi, 1986, sf 114-115
Abdurrahman Ayaz; Makalat-ı Seyyid Harun Veli, Doğus Matbaası, 1970, sf 65
Abdurrahman Ayaz; Makalat-ı Seyyid Harun Veli, Ceylan Matbaası, 1977 sf 60
Şükrü Taşdelen; Turgutoğulları Vakfiyelere göre beylikler dönemi, Yedi Tepe Yayınevi, 2021, sf. 75-77-119
Zeki Oral; Turgutoğulları ve Konya’daki eserleri, Çizgi Yayınevi, 2016, Sf. 77-78-79
M. Akif Erdoğru; Seydişehir Seydi Harun Külliyesi Vakıfları Üzerine Bir Araştırma